شناسایی عوامل موثر در بروز ادعا و ارائه راهکارهایی جهت کاهش و مدیریت دعاوی در پروژه های ساختمانی

پیشرفت، رفاه و تعالی یک ملت بستگی زیادی به موفقیت طرح های عمرانی کشورش دارد و توفیق در اجرای طرح های عمرانی، سازوکارها و عواملی را می طلبد تا چرخه امور به نحو مطلوب با کمترین هزینه و بیشترین سود به سامان و پایان رسد. اجرای پروژه های عمرانی نیازمند صرف زمان، هزینه و سایر منابع از سوی عوامل ذیربط پروژه می باشد و صرف این منابع خود ایجاد حق و ادعا برای طرفین می نماید. پژوهش حاضر در نظر دارد، عوامل موثر در بروز ادعاهای پروژه های ساختمانی را شناسایی و اولویت بندی نماید تا بتواند به این سوال پاسخ دهد که "آیا شناسایی و مدیریت یا کنترل عوامل موثر در بروز ادعا میتواند موجب کاهش بروز ادعا در پروژه های ساختمانی باشد یا خیر؟" و "آیا بین عوامل شناسایی شده در بروز ادعاهای پروژه های ساختمانی اولویت وجود دارد یا تاثیر آنها بر روی بروز ادعا یکسان است؟" همچنین در این پژوهش سعی شده میزان بروز ادعا در پروژه های ساختمانی را در متغیرهای جمعیت شناختی مانند نوع مالکیت پروژه، نوع کاربری، ذینفعان، فازهای مختلف، مدت و مبلغ پروژه، بررسی گردد. جامعه مورد بررسی در این مطالعه، کلیه شرکتها و مشاورین دارای رتبه ی ساختمانی شهر مشهد مستخرج از سایت ساجات وابسته به معاونت راهبردی رئیس جمهور می باشد که برابر 280 است. با استفاده از روش نمونه گیری تصادفی ساده 162 نمونه بر اساس فرمول مورگان مورد مطالعه قرار گرفت. در ابتدا سعی شد تا با مطالعات کتابخانه ای، کلیه عوامل احتمالی موثر بر ادعا در پروژه های ساختمانی شناسایی شوند و در پنج طبقه (ضعف قراردادها و مناقصه ها، اشتباهات و ضعف عوامل، تغییرات، تاخیرات و عوامل محیطی و زیر سطحی) کلی قرار گرفت. پایایی و روایی عوامل شناسایی شده به ترتیب از طریق آزمون ضریب آلفای کرونباخ و تصحیح توسط خبرگان واساتید (روایی صوری) اثبات گردید. در بخش تجزیه و تحلیل داده ابتدا از آمار توصیفی جهت بررسی و مقایسه میزان بروز ادعا در پروژه های ساختمانی با هریک از متغیرهای جمعیت شناختی مانند نوع مالکیت پروژه، نوع کاربری، ذینفعان، فازهای مختلف، مدت و مبلغ پروژه استفاده شد. در ادامه فرضیات و سوالات پژوهش با استفاده آزمون های t یک نمونه ای، آزمون فریدمن و آزمون همبستگی اسپیرمن در آمار استنباطی در نرم افزار spss بررسی گردید. نتایج بدست آمده از آزمون t یک نمونه ای نشان میدهد که از میان عوامل شناسایی شده، عاملهای ضعف قراردادها و مناقصه ها، اشتباهات و ضعف عوامل، تغییرات و تاخیرات در بروز ادعا در پروژه های ساختمانی بطور معنی داری تاثیر میگذارند و تاثیر عامل محیطی و زیرسطحی تایید نشد. نتایج آزمون فریدمن بیان می کند که بین این عوامل اولویت وجود دارد و تاثیر در بروز ادعا در پروژه های ساختمانی آنها یکسان نیست.در این پژوهش، اولویت عوامل ذکر شده بر اساس میزان اثرگذاری به ترتیب عبارتند از: ضعف قراردادها و مناقصه ها، تغییرات، تاخیرات و اشتباهات و ضعف عوامل. در نهایت نیز نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن، عدم وجود رابطه بین هر یک از عوامل را با تجربه پاسخگویان (مهم ترین متغیر جمعیت شناختی) نشان داد.